Hồi ức đẹp của những bậc thầy luyện “chiến mã” (kỳ 1): Tuyệt kỹ rèn chiến mã của cao thủ luyện ngựa đua "võ lâm ngũ bá"

Những “ngôi sao” lẻ loi

Năm nay đã ngoài 60, ông Nguyễn Văn Hãnh (ngụ xã Đức Lập Hạ, huyện Đức Hoà, tỉnh Long An) vẫn giữ nếp sinh hoạt cùng những chú ngựa như ngày đầu bước vào nghề nuôi ngựa đua. Buổi sáng, ông dắt ngựa ra đồng ăn cỏ, lúc nắng gắt, ông vội vàng ra dắt ngựa. Ông nói, từ lâu rồi, ông xem chúng như thành viên trong gia đình bởi ông gắn bó với nghề này từ lúc còn là cậu trai mới lớn. Ông nói: “Làng ngựa đua ở huyện này phát triển từ trước giải phóng và cực thịnh khi có sự xuất hiện của trường đua Phú Thọ. Nghề nuôi ngựa đua đem lại thu nhập cao cho người dân nên vào thời điểm đó nhà nhà nuôi ngựa, người người chăm ngựa đua”.

Tuy nhiên, như ông Hãnh nói, ngựa là loài dễ nuôi nhưng để nuôi được một con ngựa đua đem lại tiếng tăm, thu nhập cho chủ là điều không phải ai cũng làm được. Quá trình trên phải được tích luỹ từ từ trong một thời gian dài. Như ông, đến đời mình đã là đời thứ 3 theo nghiệp luyện ngựa đua. Ông nói, ông theo nghề khi được 20 tuổi, tiếp nối nghề của cha mẹ, ông bà để lại. Cho đến nay, trong “võ lâm ngũ bá” của nghề nuôi ngựa, ông được nhận định là người có bí quyết trong việc chẩn đoán và trị bệnh kịp thời cho ngựa đua. Ông tự tin bảo, bằng những kinh nghiệm của bản thân, ông có thể nhận biết dấu hiệu bệnh tật nhỏ nhất ở những “đứa con cưng” của mình. Việc này giúp ông nhanh chóng phát hiện, điều trị bệnh ngay trong trứng nước.

Trong khi đó, anh Phan Văn Sơn (46 tuổi, ngụ xã Đức Lập Hạ) lại được giới trong nghề nể phục bởi tuyệt kỹ xem ngựa. Con mắt tinh tường, kinh nghiệm của hậu duệ đời thứ 3 trong nghề nuôi ngựa đua cho anh biết được con ngựa nào có thể trở thành “ngôi sao” chỉ trong lần quan sát đầu tiên. Anh Sơn cũng được giới trong nghề xếp vị trí cao trong “võ lâm ngũ bá” của nghề nuôi ngựa đua.

“Xem ngựa (chọn ngựa-PV) phải xem đủ đầu, cổ, mặt, mình. Cũng như xem tướng người, ngoài các tiêu chí ngoại hình đẹp, đúng tiêu chuẩn phải thấy được tâm tính ẩn sâu bên trong con ngựa. Ngựa đua tốt có mặt nhỏ, dài, lỗ tai phải nhỏ, dài và lúc nào cũng dựng đứng trông oai nghiêm, nhanh nhẹn. Chân ngựa phải thon, tròn, nhỏ. Đặc biệt bộ chày phải thấp vừa phải. Bởi nếu cao quá ngựa khi đua dễ bật nhảy, chạy không đều”, anh bật mí.

Anh Sơn - một trong “võ lâm ngũ bá” trong giới nuôi ngựa đua thời hoàng kim. (Ảnh: Hà Nguyễn).

Bí quyết, kinh nghiệm trên đã giúp anh “sản sinh” “chiến mã” Long Ngọc liên tục giật giải tại cúp trẻ, cúp mùa xuân, cúp mừng lễ 30/4, đại hội,… Nhắc đến cái tên Long Ngọc, người cùng thời cho biết, con ngựa cái lông hồng này gần như thống trị đường đua Phú Thọ, giật giải liên tục 3-4 mùa. Anh nói: “Long Ngọc là con ngựa được cả mọi mặt. Nó vừa lẹ cờ (xuất phát nhanh – PV) vừa bền. Thường thì có 2 loại ngựa đua. Một là lẹ cờ hai là có sức bền. Lẹ cờ giúp ngựa xuất phát nhanh, bứt tốc đi trước. Tuy nhiên, nếu không giữ được sức, ngựa lẹ cờ dễ đuối sức và bị qua mặt. Trong khi đó, ngựa có sức bền dù không bứt tốc tốt lúc xuất phát nhưng giữ được sức và tăng tốc để về đích tốt. Long Ngọc có được cả hai nên nó thống trị đường đua”.

Dù từng một thời khuấy đảo trường đua nhưng nhiều năm trở lại đây, những cái tên trong “võ lâm ngũ bá” như anh Sơn, ông Hãnh, ông Hai Le,… giờ đây chẳng khác nào những ngôi sao lẻ loi trên bầu trời làng nuôi ngựa đua. Sau khi trường đua đóng cửa, làng ngựa đua cũng tan vỡ theo. Ngựa hay, ngựa quý dần thui chột, tứ tán. Hiện, anh Sơn cũng bỏ chuồng, cất yên cương vào kho. Ông Hãnh vì nhớ thương nghề cũ, yêu loài động vật giàu tình cảm mà cố nén nhịn ít tiền dưỡng già mua lúa nuôi vài con ngựa để bầu bạn. Trong khi đó, ông Huỳnh Văn Le (còn gọi là Hai Le, ngụ xã Đức Hoà Thuận, huyện Đức Hoà) lại đang “ém” hơn chục con “bảo mã” với hy vọng trường đua sẽ trở lại vào một ngày không xa.

Tuyệt kỹ “rèn” ngựa đua

Mặc dù thu mình trong những nỗi niềm riêng nhưng khi được hỏi, nhiều mã sư vẫn luôn hăm hở kể về nghề. Anh Sơn nói, anh nuôi ngựa từ khi anh mới 15 tuổi. Thời điểm ấy, sức hút của nghề ngựa đua cực lớn. Chính bản thân anh cũng bị nghề này mê hoặc lúc nào không biết. Tuy nhiên, anh chỉ được cha truyền lại những bí quyết luyện ngựa đua lúc bước qua tuổi ham chơi hơn ham học. Anh nói: “Thời còn thịnh, gia đình tôi tự nuôi ngựa nái để lấy con, luyện nó lên thành ngựa đua chuyên nghiệp. Có như thế, mình mới thấu hiểu và biết tâm tính con ngựa ấy để biết cách huấn luyện”.

Cũng theo anh, việc chọn ngựa nái cũng đòi hỏi người nuôi có mắt nhìn. Bởi, nếu ngựa mẹ không có tố chất sẽ không thể nuôi dưỡng con tốt. Anh nói: “Ngựa nái phải có thùng tức là bụng, thân mình phải tốt. Lý thuyết là vậy nhưng chỉ có người có kinh nghiệm mới quan sát và cảm nhận được thế nào là ngựa nái tốt. Nhiều chuyện mình không thể diễn tả bằng lời cụ thể được. Sau khi có ngựa nái, mình phải đi tìm ngựa đực tốt. Cha mẹ tốt mới sinh ra con tốt. Ngựa đực giống thường tôi lên trường đua để tìm kiếm. Đó là ngựa ngoại nhập, có dòng (nguồn gốc – PV) tốt, từng có giải. Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng cứ có cha mẹ hay là có ngựa con tốt. Đôi khi hai ba lứa mới tìm được một con ngựa con mình ưng ý”.

Ông Hãnh và con ngựa thuộc dòng ngựa đua có tiếng của mình. (Ảnh: Hà Nguyễn).

Cùng nhận định, ông Hãnh, người một thời chuyên cung cấp ngựa con cho các lò nuôi ngựa đua cho biết, qua kinh nghiệm người nuôi có thể đoán được ngựa nái có cho được con tốt hay không. Tuy nhiên, để có ngựa đua hay, việc luyện tập, rèn dưỡng luôn được xem là khâu quyết định. Việc này phản ánh người nuôi có hiểu được tâm tính con vật và phát huy được các tố chất của nó hay không. Anh Sơn tiết lộ, là ngựa đua, trước hết phải cho người cưỡi. Do đó, ngay từ nhỏ, người nuôi phải tập cho ngựa làm quen với việc cõng nài trên lưng.

“Kinh nghiệm của tôi là ngay khi ngựa cứng cáp, có khi mới 10 tháng là tôi cho trẻ nhỏ ngồi lên lưng cưỡi. Trọng lượng người cưỡi tăng dần theo sự phát triển của ngựa. Đến lúc ngựa có thể đua, nó đã quen hơi người, quen việc có nài. Nếu để ngựa trưởng thành mới tập cưỡi sẽ khó thuần hơn. Việc này có thể làm hư con ngựa tốt”, anh Sơn tiết lộ rồi khẳng định nuôi, luyện một con ngựa đua hết sức vất vả và phải thực hiện bằng cả tấm lòng.

Chi tiết hơn, ông Hãnh bật mí, khi ngựa có thể đua, người nuôi phải đem ngựa đi “quần” (tập luyện – PV). Hằng ngày, sáng sớm, chủ phải dắt ngựa ra đồng, bãi trưa dắt vào. Trong ngày, người nuôi phải đảm bảo chế độ ăn uống cho ngựa như một vận động viên. “Đến thời điểm chuẩn bị đua, khoảng 5h sáng, mình dậy tắm rồi dắt ngựa đi khoảng 2-3km mới cho nó nghỉ ngơi. 8-9h mình lại dắt về. Trong tuần, mình có chế độ quần, cưỡi hoặc dợt nước (cho ngựa đi trong nước – PV). 2-3 tuần sau, tiếp tục cho ngựa quần lớn hơn, thời gian quần lâu hơn để ngựa bớt mỡ, tăng sức bền. Tuy nhiên, cũng phải hiểu ngựa của mình. Người nuôi phải để ý, nếu thấy hôm nào ngựa khoẻ, sung mãn thì dợt, quần lâu hơn. Ngược lại, nếu thấy ngựa yếu, mệt thì thời gian tập phải ngắn lại. Sau đó, phải tiêm thuốc chống mỏi cơ cho ngựa nữa, không tiêm, sau khi đua, ngựa xuống chân ngay và có thể hỏng”, ông nói thêm.