Trao đổi với Zing tối 12/10, GS Mai Ngọc Chừ, Phó chủ tịch Hội đồng thẩm định sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 1, nói ông hiểu sự lo lắng, nóng ruột của người dân, nhất là những phụ huynh có con học lớp 1, khi phát hiện những vấn đề bất cập trong sách giáo khoa mới.
Ông mong người dân phản biện, góp ý có trách nhiệm, không a dua theo đám đông vì chưa chắc đám đông đã đúng. Những "hạt sạn" trong sách giáo khoa chắc chắn sẽ được chỉnh sửa nhưng phải dựa trên cơ sở khoa học.
Sách Tiếng Việt 1, bộ Cánh diều bị cho là có nhiều vấn đề bất cập trong quá trình giảng dạy thực tiễn. Ảnh: NXB ĐH Sư phạm TP.HCM.
Hội đồng thẩm định từng góp ý với tác giả
GS Mai Ngọc Chừ khẳng định Hội đồng thẩm định sách giáo khoa đã làm việc nghiêm túc, cẩn trọng. Những "hạt sạn" mà phụ huynh, dư luận phản ánh những ngày qua, hội đồng đều đã đề cập với nhóm tác giả.
"Một số người nói Hội đồng thẩm định sách không biết gì, không phát hiện những 'hạt sạn' này. Tôi xin khẳng định, hội đồng đã phát hiện và có đề cập với các tác giả. Tất cả 5 bộ sách mà chúng tôi thẩm định không có gì sai. Những gì sai đã được các tác giả chỉnh sửa", GS Chừ nói.
Theo ông, đánh giá một quyển sách giáo khoa có nhiều mức độ: Phù hợp cao, phù hợp trung bình, không phù hợp (phải thay).
Những vấn đề mà gần đây phụ huynh bức xúc như truyện Hai con ngựa; Cua, cò và đàn cá; Lừa, thỏ và cọp, dùng từ "nhá" thay "nhai", hội đồng đã có khuyến cáo. Biên bản thẩm định sách cũng có ghi rõ rằng hội đồng khuyên nhóm tác giả nên thay những ngữ liệu này bằng các ngữ liệu phù hợp hơn.
Hội đồng thẩm định đã phát hiện những 'hạt sạn' trong sách và có đề cập với các tác giả. Tất cả 5 bộ sách mà chúng tôi thẩm định không có gì sai. Những gì sai đã được các tác giả chỉnh sửa.
GS Mai Ngọc Chừ
Nhưng quan điểm của mỗi người khác nhau. Có người cho rằng những câu chuyện đó dạy trẻ khôn lõi, lừa lọc. Nhưng các tác giả quan niệm khi đứng lớp, giáo viên sẽ dạy trẻ những người lười biếng sẽ bị trả giá, giúp các em rút ra bài học phải sống chân thật, chăm chỉ.
"Hội đồng có thể chỉ ra những cái sai, chưa phù hợp để yêu cầu sửa. Những điểm không sai nhưng độ phù hợp chưa cao, hội đồng chỉ có thể khuyến cáo, sửa hay không là quyền của các tác giả. Khi nhóm tác giả không muốn sửa, Hội đồng thẩm định không có quyền ép hay sửa thay họ", Phó chủ tịch Hội đồng thẩm định thông tin.
Ông lấy ví dụ về từ "nhai" và "nhá". Nhóm tác giả dùng từ "nhá" và giải thích rằng trẻ chưa học tới vần "ai" nên không thể dùng từ "nhai", phải thay bằng từ "nhá", dù hội đồng đã khuyến cáo.
Nhưng chương trình Tiếng Việt lớp 1 lại ưu tiên cho việc dạy âm, vần. Do đó, khi nhóm tác giả bảo lưu quan điểm, ưu tiên dạy âm, vần thay vì chọn từ ngữ phổ biến, Hội đồng thẩm định phải tôn trọng, vì điều đó không sai.
Một mẩu truyện trong sách Tiếng Việt 1, bộ Cánh diều, được cho là không phù hợp thực tế, thay đổi nhân vật so với nguyên tác.
Quá trình thực nghiệm sách có khách quan?
Chia sẻ với Zing, TS Lê Thống Nhất, chuyên gia giáo dục phổ thông, cho rằng một trong những nguyên nhân khiến những "hạt sạn" của sách giáo khoa đến nay mới được phát hiện là quá trình thực nghiệm sách không đầy đủ, khoa học. Tính khách quan của quá trình thực nghiệm sách vẫn là dấu hỏi rất lớn.
Ông cho biết năm 2000, cả nước thay đổi chương trình, sách giáo khoa. Sách này phải thực nghiệm trong 2 năm. Lúc đó, Bộ GD&ĐT là đơn vị đứng ra tổ chức thực nghiệm, có quy mô khá rộng, bài bản. Sách giáo khoa năm 2000 được thực nghiệm trong 2 năm, tiếp thu ý kiến, góp ý, chỉnh sửa rồi mới đưa vào sử dụng đại trà.
"Trong khi đó, 5 bộ sách giáo khoa lớp 1 năm nay chỉ được thực nghiệm trong vòng vài tháng, do chính nhóm tác giả tổ chức thực nghiệm. Như vậy, thực nghiệm sách giáo khoa lần này chỉ diễn ra quy mô hẹp, thời gian ngắn. Đứng sau các tác giả sách là các công ty cổ phần. Họ không có điều kiện tổ chức thực nghiệm theo đúng khoa học giáo dục. Vậy quá trình thực nghiệm có khách quan, kết quả có chính xác không?", TS Lê Thống Nhất đặt câu hỏi.
Đồng quan điểm, GS Mai Ngọc Chừ cũng cho rằng quá trình thực nghiệm sách giáo khoa lớp 1 quá vội vàng. Quá trình này, nếu được Bộ GD&ĐT tổ chức, sẽ khách quan và tốt hơn.
"Khi thẩm định sách, một trong những tiêu chuẩn cứng là vấn đề thực nghiệm. Năm bộ sách đều được tổ chức thực nghiệm, nhưng thời gian chỉ có vài tháng. Khi thẩm định, chúng tôi hỏi rất cặn kẽ thực nghiệm ở đâu, thế nào, nhóm tác giả đều trình bày đầy đủ. Nhưng chúng tôi cũng không thể kiểm tra từng lớp, từng giáo viên, học sinh để xem mức độ đến đâu", GS Chừ nói.
GS Mai Ngọc Chừ, Phó chủ tịch Hội đồng thẩm định sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 1. Ảnh: USSH.
Ai chịu trách nhiệm?
GS Mai Ngọc Chừ cho hay công việc của Hội đồng thẩm định sách giáo khoa là chỉ ra những điểm sai, yêu cầu bắt buộc nhóm tác giả phải sửa. Đồng thời, hội đồng cũng đưa ra những khuyến cáo về những điểm không sai nhưng mức độ phù hợp không cao.
"Hội đồng đã khuyến cáo nhưng nhóm tác giả không chỉnh sửa. Bây giờ dư luận phản ứng thì nhóm tác giả chịu hoàn toàn trách nhiệm", GS Mai Ngọc Chừ nhấn mạnh.
Tuy nhiên, TS Lê Thống Nhất dẫn điều 32, Luật Giáo dục năm 2019 nói rằng toàn bộ nội dung, chất lượng sách giáo khoa do hội đồng thẩm định sách ở từng bộ môn chịu trách nhiệm.
"Luật đã đề cập rất rõ, không có dòng nào nói nhóm tác giả phải chịu trách nhiệm cả. Nếu đã có một hội đồng thẩm định cấp quốc gia mà khi có vấn đề lại yêu cầu tác giả sách chịu trách nhiệm là hoàn toàn sai", TS Lê Thống Nhất nêu quan điểm.
GS Mai Ngọc Chừ cho rằng Hội đồng thẩm định chịu trách nhiệm về vấn đề đúng, sai của sách giáo khoa. Có những điểm đúng nhưng mức độ phù hợp chưa cao, hội đồng đã khuyến cáo nhưng nhóm tác giả vẫn giữ thì không thuộc trách nhiệm của Hội đồng thẩm định.
Ông cho biết khi dư luận và Bộ GD&ĐT đặt câu hỏi, yêu cầu rà soát, hội đồng sẽ làm việc với nhóm tác giả và cả nhà xuất bản.
"Việc chỉnh sửa không có gì quá khó, đó chỉ là những 'hạt sạn'. Không thể vì một vài 'hạt sạn' mà bỏ cả nồi cơm, phủ nhận tất cả công sức của nhóm tác giả. Chương trình và sách giáo khoa chỉ mới đi được hơn một tháng. Thời gian như vậy chưa thể nói lên vấn đề gì, ít nhất phải xong một năm học, đánh giá học sinh, lắng nghe ý kiến thầy cô và phụ huynh. Quan trọng nhất là ý kiến của giáo viên - những người trực tiếp thực thi chương trình", GS Mai Ngọc Chừ nêu quan điểm.
Theo Phó chủ tịch Hội đồng thẩm định sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 1, việc chỉnh sửa một sản phẩm trong quá trình sử dụng là hết sức bình thường. Nhưng giáo dục là khoa học. Việc chỉnh sửa phải có cơ sở, xác đáng, không thể ai nói gì thì sửa nấy như "đẽo cày giữa đường".
Điểm 2, điều 32, Luật Giáo dục năm 2019 (có hiệu lực từ ngày 1/7/2020) quy định về trách nhiệm của Hội đồng quốc gia thẩm định sách giáo khoa như sau:
Hội đồng quốc gia thẩm định sách giáo khoa do Bộ trưởng GD&ĐT thành lập theo từng môn học, hoạt động giáo dục ở từng cấp học để thẩm định sách giáo khoa.
Hội đồng gồm nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục, nhà khoa học có kinh nghiệm, uy tín về giáo dục và đại diện cơ quan, tổ chức có liên quan.
Hội đồng phải có ít nhất một phần ba tổng số thành viên là nhà giáo đang giảng dạy ở cấp học tương ứng. Hội đồng và thành viên hội đồng phải chịu trách nhiệm về nội dung và chất lượng thẩm định.
